خات نیوز جدیدترین اخبار، نقد و بررسی ها و اطلاع رسانی ها و ….
مقالات مرتبط
10 نوامبر سالروز وفات آتاتورک
امروز 10 نوامبر سالروز وفات رهبر کبیر ملت ترک و بنیانگذار جمهوری ترکیه، مصطفی کمال آتاتورک است. آرامگاه او معروف به آنت کابیر در شهر آنکارا قرار دارد. به گزارش خبرگزاری ایران تی آر،هفتاد و هفتمین سالروز درگذشت مصطفی کمال آتاترک رهبر کبیر ترکیه همه ساله ساعت ۰۹:۰۵ روز ۱۰ نوامبر با توجه به وصیت آتاترک بنابر عدم اعلام تعطیل عمومی در روز وفات وی، یک دقیقه مراسم سکوت بمناسبت درگذشت ناجی و بنیانگذار ترکیه نوین آتاترک و بدنبال آن بصدا در آمدن زنگ مدارس و آژیر پایگاهها در ۰۹:۰۵ لحظه وفات وی برگزار میشود.
مصطفی کمال پاشا (معروف به آتاترک به معنای پدر ترک) نظامی و دولت‌مرد و بنیانگذار جمهوری ترکیه بود.
وی استعداد شگرفی در امور نظامی و سیاسی داشت چنانکه در نبرد چناق قلعه (۱۹۱۴) با شعار “Çanakkale geçilemez” یعنی «نمی توانید از چناق قلعه بگذرید» با سپاهی کوچک در برابر تهاجم نیروی دریایی عظیم بریتانیای کبیر و فرانسه ایستاد و مانع تصرف استانبول شد.
او درسال ۱۸۸۱ میلادی در شهر تسالونیکی در شمال یونان فعلی، که در آن زمان جزئی از امپراتوری عثمانی بود، به دنیا آمد. در ابتدا وارد ارتش عثمانی شد و در طرابلس لیبی با ایتالیائی‌ها جنگید؛ او در دههٔ اول قرن بیستم به همراه گروهی از افسران ترک، که ترکهای جوان نامیده شدند، پایه‌های اصلاحات در ارتش و دولت را به نفع ملی‌گرایی ترک‌ها تثبیت کرد.
در جنگ‌های بالکان به سمت فرماندهی رسید و در سال ۱۹۱۶ در تنگه داردانل و شبه جزیره قالیبولی در برابر انگلیسی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط نیروهای بریتانیا و متفقین در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبهه روس نبرد کرد.
در جنگ جهانی اوّل دولت عثمانی شکست خورد و مناطق بسیاری در شمال آفریقا و حجاز، سوریه، عراق به دست کشورهای بریتانیا و فرانسه افتادند. قسمت‌هایی از اروپای شرقی نیز با حمایت فاتحان جنگ به استقلال رسیدند. در اواخر سالهای جنگ اول جهانی ترکیه مورد هجوم فرانسه و ایتالیا از جنوب ویونان از شرق بود. آتاترک رهبری جنگ استقلال ترکیه را بر عهده داشت.
در پایان جنگ جهانی اول مردم ترکیه از بی کفایتی خلیفه عبدالحمید اول و نظام عثمانی به تنگ آمده بودند و آتاترک رهبری قیام علیه خلافت و امپراتوری عثمانی را به عهده گرفت. درسال ۱۹۲۳ ترکیه مدرن با نظام جمهوری توسط ملی گرایان و گروه‌های مبارزه بر علیه اشغال بر پا شد. آتاترک از آن تاریخ تا سال ۱۹۳۸ رئیس جمهور ترکیه بود.
اقدامات آتاترک
از جمله اقدامات مهم آتاترک مبارزه علیه روحانیون مبارز، کشف حجاب(نه به معنای آنچه در ایران رخداد. آتاترک در مورد مسئله کشف حجاب در ایران هشدار داده و گفته بود اجبار باعث رنگینتر شدن رادیکالیسم خواهد شد) و و اجباری کردن لباس اروپایی بود. او همچنین به سرکوب عشایر دست زد. در نتیجه عملیات وی ترکیه کنونی از خاکسترهای بجای مانده از امپراتوری عثمانی بوجود آمد. چرا که آتاترک کشوری ساخت فراتر از نظام عقب مانده عثمانی که چشم به تکنولوژی غرب با اندک درآمد کشاورزی دوخته بود. در ۱۵ سال دوران ریاست جمهوری وی پیشرفت ترکیه به حدی بود که ترکیه نوپا توان ساخت هواپیماهای نظامی زمان را نیز یافت. اما دیری نپایید که اعتقاد قلبی آتاترک به لزوم مدرنیزاسیون، سبب خشم روحانیون ترکیه شد و خشم روحانیون همراه با پشتیبانی مالی انگلیس و روسیه، باعث بروز آشوبهایی در برخی نقاط ترکیه شد (از جمله آنان میتوان به قیام شیخ سعید در ۱۹۲۵ اشاره کرد که با بهانه لغو خلافت و مغایرت آن با اسلام ۵۰۰۰ نفر را دور خود جمع کرده و به دیارباکیر حمله کرده بود با مخالفت سران قبایل کرد و ترک دیری بیش نپایید و در برابر ارتش ترکیه نوین شکست خورد) .همچنین از دیگر اقدمات وی میتوان به ترویج ملی‌گرایی ترک، جداکردن دین از سیاست، قانونی کردن حق برابری زنان با مردان و تغییر خط عربی به خط لاتین نام برد. در سفارشات آتاترک به جوانان ترکیه آمده‌است:
“Bu Cumhuriyeti Biz Kurduk Onu Yaşatacak ve Yüceltecek Sizlersiniz” یعنی «این جمهوریت را ما (قوای ملی) بنا نهادیم بقا و پیشرفت آن با شماست»
عصمت اینونو و آتاترک
عصمت اینونو در زمان جنگ جهانی اول مقام سرگردی را در ارتش عثمانی دارا بود، پس از پیروزیهای پباپی به درجه ژنرال ارتقاء یافت و با تاسیس جمهوی ترکیه، مقام نخست وزیری را کسب کرد. وی سیاستمدار زیرکی بود و مغز متفکر آتاترک محسوب می‌شد و در زمان آتاترک بارها نخست وزیر شد و تا مرگ آتاترک ریاست دولت را برعهده داشت و کشور را به نام او اداره می‌کرد. اینونو در زمان جنگ جهانی دوم با توجه به وضع اقتصادی ترکیه، کشورش را از جنگ بدور نگاه داشت.
بسیاری از ناظران می نویسند که وی به تنهایی در برابر سیاتمدارانی که طرفدار ورود به جنگ بودند می‌ایستاد و می‌گفت «بایستی صبر کرد تا نتیجه جنگ مشخص شود اگر چناچه پیروزی متحدین حتمی باشد آنگاه وارد جنگ می‌شویم»
گفته معروف آتاتورک که شعار ملی ترکیه شده‌است: Ne Mutlu Türküm Diyene. یعنی: چه خوشبخت است آنکه بگوید من تُرکم.
