خات نیوز جدیدترین اخبار، نقد و بررسی ها و اطلاع رسانی ها و ….
مقالات مرتبط
پخت و پز بدون ایران؛ برنامه اردوغان و پوتین برای تهران!
وزارت دفاع روسیه روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد که وزرای دفاع روسیه، سوریه و ترکیه نشست سه‌جانبه‌ای در مسکو برگزار و درباره راه‌های حل بحران سوریه مذاکره کردند. این مذاکرات نخستین نشست رسمی میان آنکارا و دمشق در ۱۱ سال گذشته است. در این نشست علاوه بر خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه، هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات این کشور به همراه علی محمودعباس، وزیر دفاع سوریه، علی مملوک، رئیس سازمان اطلاعات این کشور و نیز سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه حضور داشتند.
به فاصله یک روز پس از این نشست، وزیر دفاع ترکیه تاکید کرد که آنکارا به تمامیت ارضی سوریه احترام می‌گذارد و تنها به دنبال مبارزه با تروریسم است. خلوصی آکار در بیانیه روز پنج شنبه خود عنوان داشت: «یکی از مهم‌ترین مسائلی که در نشست سه جانبه ترکیه، روسیه و سوریه مطرح شد، موضوع مبارزه با تروریسم بود. ما تاکید کردیم که به تمامیت ارضی و حق حاکمیت تمامی همسایگانمان به ویژه سوریه و عراق احترام می‌گذاریم و تنها هدف‌مان مبارزه با تروریسم است و ما هیچ هدف دیگری نداریم.» وزیر دفاع ترکیه افزود: «ما تاکید کردیم که آنکارا قصد دارد تروریست‌های داعش و شبه نظامیان یگان‌های مدافع خلق را که تهدیدی برای سوریه نیز محسوب می‌شوند، خنثی کنیم.»
آکار تصریح کرد: «هیات ترکیه در جریان این نشست تاکید داشته که نهایت تلاش خود را برای تضمین امنیت ترکیه، مردم و مرز‌های کشور انجام خواهد داد. آنکارا در تلاش است تا از مهاجرت بیشتر از سوریه به ترکیه جلوگیری کند.» وزیر دفاع ترکیه در ادامه گفت: «در جریان این نشست درباره اینکه چه کار‌هایی می‌توانیم برای بهبود هر چه سریع‌تر وضعیت سوریه و منطقه و همچنین تضمین صلح، آسایش و ثبات انجام دهیم، تبادل نظر کردیم.» این نظامی ارشد ترکیه در بیانیه خود تاکید کرد: «بحران سوریه باید در چهارچوب قطع نامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل و به شیوه‌ای جامع و فراگیر حل شود. به همین منظور، ارزیابی کردیم که کار‌هایی که قرار است در چند روز آتی انجام شوند می‌توانند کمک چشمگیری به صلح و ثبات در منطقه و سوریه داشته باشند.» آکار همچنین بار دیگر عنوان داشت که وزرای دفاع روسیه، سوریه و ترکیه با ادامه نشست‌های سه جانبه برای تضمین ثبات در سوریه و منطقه موافقت کردند.
به موازات این بیانیه وزیر دفاع ترکیه، وزارت دفاع سوریه نیز در بیانیه کوتاهی دیدار علی محمود عباس، وزیر دفاع این کشور با خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه در مسکو با حضور سرگئی شویگو، همتای روسی‌شان را مثبت ارزیابی کرده و تاکید داشت: «دیداری میان وزیر دفاع و همچنین رئیس سازمان اطلاعات سوریه با همتایان ترکیه‌ای آن‌ها در مسکو و با حضور طرف روس انجام شد و طرفین درباره مسایل مختلف با یکدیگر گفتگو کردند و این دیدار مثبت بود.» خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) نیز در این خصوص گزارش داد، در این دیدار درباره اقدامات انجام شده در زمینه مبارزه با تروریسم، وضعیت سوریه و موضوع پناهجویان گفتگو شد و سه وزیر بر لزوم و اهمیت استمرار گفتگوی مشترک جهت تثبیت اوضاع در سوریه و منطقه تاکید کردند.
تشکیل کمیته مشترک سه جانبه
افزون بر این بیانیه‌ها منابع دیپلماتیک ترکیه از توافق وزیران دفاع ترکیه، روسیه و سوریه بر سر تشکیل کمیته مشترک سه‌جانبه خبر دادند.
به گزارش خات نیوز به نقل از منابع دیپلماتیک ترکیه گزارش داد که در دیدار وزیران دفاع ترکیه، روسیه و سوریه در مسکو، سه طرف بر سر تشکیل کمیته مشترک سه‌جانبه توافق کردند. به نوشته الجزیره، در نشست مسکو باز کردن مسیر‌های بین المللی و اجازه عبور کالا‌های ترکیه از خاک سوریه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
بر اساس این گزارش، در نشست سه جانبه مسکو بر روی سازوکاری مشترک برای تسهیل بازگشت آوارگان سوری پس از فراهم شدن زمینه‌های مناسب، توافق حاصل شد. منابع ترکیه‌ای به الجزیره گفتند که نشست مسکو چشم اندازی را مورد بحث قرار داد که به حضور نیرو‌های موسوم به «نیرو‌های سوریه دموکراتیک» در شمال سوریه پایان می‌دهد. کمیته‌هایی که وزیران دفاع ترکیه، سوریه و روسیه در نشست چهارنشبه هفته گذشته در مسکو بر سر تشکیل آن‌ها توافق کرده بودند، جلسات خود را در پایان ماه آینده آغاز خواهند کرد. نشست‌های دیگری در راه است
نماینده حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه اعلام کرد، نشست‌های آتی میان وزیران دفاع ترکیه و سوریه در سال ۲۰۲۳ در دمشق و آنکارا برگزار می‌شود. اورهان میراوغلو، نماینده حزب عدالت و ترکیه در پارلمان این کشور به خبرگزاری اسپوتنیک گفت: «مطمئناً منطقی است که فکر کنیم تماس‌ها بین ترکیه و سوریه در سال ۲۰۲۳ ادامه خواهند یافت و ممکن است دیدار دوم در آنکارا و دیدار بعدی در دمشق برگزار شود. این تماس‌ها موجب می‌شود روابط ترکیه و سوریه از حالت سردی خارج شود.»
وی با بیان اینکه نشست سه جانبه اخیر وزرای دفاع در مسکو از نظر ارتقای روابط روسیه و ترکیه به سطح استراتژیک‌تر حائز اهمیت است، افزود: «به ایران که در نشست‌های قبلی شرکت نکرده بود، یک کرسی در این نشست اعطا خواهد شد.»
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه هم ۱۵ دسامبر اعلام کرد، به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پیشنهاد داده قبل از نشست روسای سرویس اطلاعات، وزیران دفاع و خارجه روسیه، ترکیه و سوریه، رهبران این سه کشور نشست داشته باشند. در همین راستا خلوصی اکار، وزیر دفاع ترکیه چهارشنبه عنوان داشت که امکان برگزاری دیدار میان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در صورت فراهم بودن شرایط وجود دارد. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز تصریح کرد که دمشق خواهان بازگشت شهروندان سوری به کشورشان است و اقدامات لازم برای این کار باید انجام شود.
وی درباره نشست سه جانبه وزرای دفاع و روسای اطلاعات ترکیه، روسیه و سوریه در مسکو اظهار کرد که این مذاکرات مفید بوده است. چاووش‌اوغلو بر ضرورت و اهمیت ارتباط با سوریه برای دستیابی به صلح و ثبات پایدار و تضمین بازگشت امن آوارگان تاکید کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی ترکیه در نشست ارزیابی پایانی سال ۲۰۲۲ گفت: «ترکیه بار‌ها تاکید کرده قصد دارد در صورت برقراری ثبات سیاسی و بازگشت اوضاع سوریه به روال عادی مناطقی که در حال حاضر در آن‌ها حضور دارد را به سوریه واگذار کند.» چاووش‌اوغلو اشاره کرد که در صورت به وجود آمدن زمینه مشترک بین دو کشور در خصوص مبارزه با تروریسم امکان همکاری مشترک در آینده وجود دارد. وی در ادامه عنوان داشت: «ترکیه به تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه احترام می‌گذارد.»
تروئیکایی برای جایگزینی روند آستانه و حذف تهران؟
تحرکات و تحولات اخیر در قبال آینده سوریه با محوریت مسکو، آنکارا و حکومت بشار اسد تا حدودی این نگرانی را ایجاد کرده است که شاهد شکل گیری یک تروئیکای جدید به موازات تروئیکای روند آستانه (تهران، مسکو و آنکارا) هستیم؛ تروئیکایی که می‌تواند رقیب و حتی جایگزین روند آستانه باشد. در این صورت باید این گزاره را در نظر گرفت که احتمالا تلاش برای رقم خوردن «آینده سوریه بدون ایران» در جریان است. شاید تصور شود که اساسا بشار اشد به عنوان نماینده تهران و بدون هماهنگی با ایران در این نشست‌ها حضور پیدا نخواهد کرد و بدون چراغ سبز (از سوی تهران)، همکاری‌ای با روسیه و ترکیه نخواهد داشت، اما باید این را هم در نظرگرفت که «اگر روند دیپلماتک این تروئیکای جدید (ترکیه، روسیه و سوریه) با نشست‌های آتی به خروجی و دستاورد ملموسی دست پیدا کنند، عملا بستر و فضا به صورت خودکار برای کاهش نقش و جایگاه تهران فراهم خواهد آمد.»
باوجود آنکه اورهان میراوغلو، نماینده حزب عدالت و ترکیه در پارلمان این کشور در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک عنوان داشت که «به ایران که در نشست‌های قبلی شرکت نکرده بود، یک کرسی در این نشست اعطا خواهد شد»، اما این جملع می‌تواند یک لفاظی و ادعای صرف باشد. به هر حال برکسی پوشیده نیست که تضاد منافع تهران و آنکارا در تحولات سوریه تا چه حد پررنگ است که حتی در مقاطعی به رویارویی نظامی دو طرف منجر شده است.
در عین حال تهران جدی‌ترین مخالف تجاوز ترکیه خاک سوریه بوده و هست. اما مهمتر از همه به نظر می‌رسد که آنکارا با ترسیم نقشه راه، ذیل ایجاد این تروئیکای جدید به دنبال حذف تهران از تحولات سوریه به عنوان رقیب جدی خود است، کما اینکه وزیر امور خارجه ترکیه پنج شنبه اعلام کرد که آنکارا برای برگزاری دیدار با وزرای امور خارجه روسیه و سوریه به عنوان «مرحله دوم نقشه راه» برنامه ریزی می‌کند. وزیر خارجه ترکیه تأکید کرد که در حال حاضر موعد برگزاری این نشست مشخص نیست. چاووش‌اوغلو بیان داشت: «مذاکرات ما با دمشق مانعی برای مبارزه با تروریسم نیست.» وی همچنین گفت که نیرو‌های ترکیه زمانی از سوریه خارج خواهند شد که ثبات سیاسی در این کشور برقرار شود.
در این راستا و با نگاهی به تحولات جاری در سطح منطقه و جهان، ترکیه در صدد است که با پررنگ‌تر کردن نقش ایران در جنگ اوکراین و به تبعش معطوف کردن توجه و صرف انرژی و توان دیپلماتیک تهران به کی یف، سوریه را در ریل خود قرار دهد. پیرو این نکته متاسفانه نوع عملکرد غلط کشور در عرصه دیپلماسی طی ماه‌های اخیر و کاهش شدید توان سیاست خارجی با سنگین شدن سه موضوع حقوق بشر، ارسال پهپاد و تداوم بن بست هسته ای، عملا تهران را به محاق برده است تا بتواند دست به موازنه سازی در برابر ترکیه بزند.
از این رهیافت بی تردید سکوت دیپلماتیک اردوغان و آنکارا طی چهار ماهی که از آغاز اعتراضات در ایران می‌گذرد، آن هم در شرایطی که تقریبا بیشتر کشور‌های جهان موضع گیری تند و علنی علیه تهران داشته اند به خوبی گواه آن است که ترکیه با نوعی مماشات سیاسی در قبال ایران به دنبال ایجاد حساسیت تهران درباره سیاست‌های منطقه‌ای خود نیست تا به راحتی بتواند به موازات حفظ ایران در سبد خود، آینده جدید سوریه بدون ایران را در راستای منافع خود ترسیم کند.
