خات نیوز جدیدترین اخبار، نقد و بررسی ها و اطلاع رسانی ها و ….
مقالات مرتبط
۳۰ ضرب‌المثل جالب در ترکی استانبولی
همان طور که می‌دانید، مردم ترکیه به زبان ترکی استانبولی صحبت می‌کنند و البته این زبان نیز نیاز به آموزش دارد و بدون داشتن اطلاعاتی در خصوص آن، نمی‌‌توان فهمید که طرف مقابل چه می‌گوید. در ترکی ضرب‌المثل‌های بسیار زیادی وجود دارد و برای هر مناسبت خاص یک کلمه و ضرب‌المثل استفاده می‌شود. در زبان محلی به این ضرب‌المثل‌ها آتا سوزو (Ata Sozu) یا همان حرفی از گذشتگان گفته می‌شود.
۱- Hoş geldiniz (حوش گلدینیز – خوش گلدینیز)
معنا: بسیار خوش آمدید.
این جمله زمانی گفته می شود که فردی به عنوان میهمان به خانه می‌آید و میزبان می‌خواهد به وی خوش‌آمد بگوید.
۲- Şeytan tüyü (شیطان تویو)
معنا: پدر شیطان
شیطان تویو در زبان ترکی استانبولی به عنوان یک لقب توهین‌آمیز است و برای فردی استفاده می‌شود که مرموز است و کارهایی شیطانی انجام می‌دهد. شیطان تویو در بین آذری زبان‌های ایران به معنای عنکبوت است – مترجم
۳- Taş attı da kolu mu yoruldu? (تاش آتی دا کولو مو یورولدو؟)
معنا: آیا بازوی فردی که سنگ پرتاب کرده، خسته شده است؟
این جمله برای سرزنش کردن یک فرد احمق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴- Bir yastıkta kocasınlar (بیر یاستیکتا کوجاسینلار)
معنا: بر روی یک بالش پیر شوند
این جمله اغلب به افرادی خطاب می‌شود که تازه ازدواج کرده‌اند و بدین معناست که تا آخر عمر به خوشی در کنار هم زندگی کنند و پیر شوند. معادل این جمله در زبان فارسی همان به پای هم پیر شدن است.
شیوه زندگی در ترکیه
۵- Etekleri zil çalıyor (اِتکلری زیل چالی‌یور)
معنا: انتهای دامن خود را به هم میزند
در حقیقت این جمله نشان دهنده میزان هیجان یک فرد است که از فرط هیجان سریع حرکت می‌کند و انتهای دامنش به هم می‌خورد.
۶- Pabucu dama atıldı (پابوجو داما آتیلدی)
معنا: کفش‌های او به پشت‌بام پرتاب شد
این ضرب‌المثل زمانی استفاده می‌شود که یک نوزاد در مرکز توجهات مادر قرار گیرد یا از کسی حمایت بسیار زیادی شود.
۷- Balık etli (بالیک اِتلی)
معنا:مثل ماهی
در زبان ترکی استانبولی این اصلاح برای خانمی استفاده می‌شود که بسیار لاغر است و گوشت کمی بر روی استخوان‌های خود دارد. در توصیف دختران لاغر نیز این ضرب المثل استفاده می‌شود.
۸- Havadan sudan (هاوادان سودان)
معنا: از آب و هوا
ترک‌ها حرف زدن را دوست دارند و این کار را نیز طول می‌دهند و گاهی در خصوص موضوع چندان خاصی هم صحبت نمی‌شود . Havadan sudan برای توصیف این شرایط مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدان معنا است که حرف‌های مختلفی در طول صحبت گفته شده است.
۹- Elini sallasa ellisi (اِلینی ساللاسا اِللیسی)
معنا: اگر دست خود را به سمت شما دراز کرد، پنجاه درصد (از ماجرا) صورت گرفته است.
در زمانی که یک رابطه دوستانه دچار مشکل شده است از این اصطلاح استفاده می‌شود و بدین معنا است که وی برای برقراری دوستی دست خود را به سمت شما می‌آورد.
۱۰- Ciğerimin köşesi (جیگَریمین کوشِسی)
معنا: جگر گوشه
این اصطلاح در زبان فارسی نیز به عنوان جگر گوشه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از آن برای توصیف فردی استفاده می‌شود که نزد گوینده بسیار دوست‌داشتنی و محبوب است. ممکن است که این اصلاح را در متن ترانه‌های ترکی بشنوید.
۱۱- Armut piş ağzıma düş (آرموت پیش آگزیما دوش)
معنا: گلابی روی درخت رسیده و پخته شو و در دهن من بیافت.
این اصلاح در توصیف فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دوست ندارد کاری را انجام دهد و می‌خواهد که همه چیز آماده و مهیا باشد و برای مثال غذا به صورت آماده به دهان وی برسد.
۱۲- İyi ki doğdun (ایی کی دوغدون)
معنا: چه خوب شد که به دنیا آمدی.
این جمله در زبان ترکی برای تبریک روز تولد گفته می‌شود و البته این اصلاح بسیار معنادار‌تر از تولدت مبارک است و این جمله را می‌تواند در فارسی به صورت: خوشحالم که به دنیا آمدی، ترجمه کرد.
۱۳- Boşver (بوش‌وِر)
معنا: (ذهنت را) خالی کن- بی خیال
Boşver زمانی گفته می‌شود که موضوعی ناراحت کننده در ذهن فرد مقابل باشد و به وی می‌گویند که فراموشش کند.
۱۴- El elden üstündür (ال الدن اوستون‌دور)
معنا: یک دست نسبت به دست افراد دیگر، برتر است.
این اصطلاح در زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌خواهند نشان دهند همیشه فرد دیگری می‌تواند فلان کار را به شکل بهتری انجام دهد.
۱۵- Battı balık yan gider (باتی بالیک یان گیدر)
معنا: ماهی غرق‌شده، کج حرکت می‌کند.
تجزیه کردن این اصطلاح کار دشواری است اما بدین معناست که بدترین حالت ممکن نظیر غرق شدن ماهی اتفاق افتاده است، پس فراموش کن و شاد باش.
۱۶- Ateş almaya gelmek (آتیش آلمایا گِلمَک)
معنا: آمدن برای گرفتن آتش
این اصطلاح زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به مکانی بروید و خیلی سریع از آن خارج شوید.
تاریخچه: در زمان گذشته کبریت وجود نداشت و برای همین در خانه‌ها برای آتش درست کردن به خانه همسایه می‌رفتند و بدون صحبت اضافه یک چوب که آتش گرفته را بر می‌داشتند و باز می‌گشتند. این اصطلاح بدین صورت شکل گرفته است و معنای این را می‌دهد که تنها آمده است تا آتش ببرد و کار دیگری ندارد
۱۷- Cami yıkılmış ama mihrab yerinde (جامی یکیلمیش اما محراب یِرینده)
معنا: مسجد ویران شده اما محراب پا برجاست.
این اصطلاح برای توصیف پیرزنی مورد استفاده قرار می‌گیرد که همچنان حلقه ازدواج خود را حفظ کرده است. این ضرب‌المثل به تعبیر دیگر می‌شود کلیسا تبدیل به ویرانه شده است اما منبر پا بر جاست. متضاد این اصطلاح نیز mutton dressed as lamb یا همان پوشیدن پشم در گوشت، مثل بره است.
۱۸- Geçmiş olsun (گِچمیش اولسون)
معنا: انشالله که رفع شده است.
این اصطلاح در زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی بیمار باشد یا یک تجربه بد را پشت سر بگذارد. فرد از طریق این اصطلاح اظهار امیدواری می‌کند و می‌گوید که به‌زودی بر مشکل خود فائق خواهی آمد.
۱۹- Nazar değmesin (نَظَر دِگمسین)
معنا: چشم نخوردن
زمانی که از فردی تعریف می‌کنند، این اصطلاح را به کار می‌برند تا وی چشم نخورد و این موضوع به خصوص برای کودکان بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بسیاری از مردم به چشم خوردن اعتقاد دارند و برای همین این اصطلاح نیز زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. چشم نخوری انشالله معادلی مناسب برای این ضرب المثل در زبان فارسی است – مترجم
۲۰- Hayırlı olsun (هایرلی اولسون)
معنا: فرخنده باشد.
این اصطلاح زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی یک تعهد جدید داشته باشید و برای مثال مشغول به یک کار جدید شود.
۲۱- Allah analı babalı büyütsün (الله آنالی بابالی بویوتسون)
معنا: خداوند او را نزد پدر و مادرش بزرگ کند.
این اصطلاح یک آرزوی بسیار خوب برای نوزادی است که تازه به دنیا آمده. در زبان فارسی یک اصطلاح مشابه وجود دارد: زیر سایه پدر و مادرش بزرگ شود – مترجم
۲۲- Kolay gelsin (کولای گِلسین)
معنا: امیدوارم که برایتان ساده باشد.
این یک اصطلاح است که برای قدردانی از افراد و کارگران مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال در خیابان این جمله را به کارگری می‌گویند که کار سنگینی انجام می‌دهد.
۲۳- Çok yaşa (چوک یاشا)
معنا: امیدوارم که زیاد عمر کنید.
چوک یاشا در ترکی استانبولی مترادف با “عافیت باشد” است و زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فردی عطسه کند. فرد عطسه کننده نیز در پاسخ می‌گوید که sende gör (سَن دَ گور)، یعنی امیدوارم شما هم عمری طولانی داشته باشید. البته برای پاسخ به این اصطلاح از hep beraber (هِپ برابر) نیز استفاده می‌شود که به معنای این است که امیدوارم همگی عمری طولانی داشته باشیم.
۲۴- Kafayı üşüttü (کافایی اوشوتو)
معنا: آنها باعث سرما خوردن سر خود شدند.
ترک‌ها به شکل مادرزادی با سرما خوردن رابطه خوبی ندارند و اگر شما سرتان سرما بخورد بدین معنا است که دیوانه هستید.
۲۵- Sıhhatler olsun (صیاحَتلَر اولسون)
معنا: امیدوارم که سلامت باشید.
افراد مسنی که در گذشته در خانه‌های خود آب گرم نداشتند، تنها یک یا دو بار در هفته حمام می‌کردند و اکنون این اصطلاح را برای افرادی که استحمام کرده می‌گویند تا سرما نخورد. این اصطلاح در فارسی نیز به صورت، صحت آب گرم وجود دارد – مترجم
۲۶- Başınız sağolsun (باشینیز ساق اولسون)
معنا: سرتان سالم بماند. خدا بیامرزدش
این اصطلاح برای دلداری دادن به فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که عزادار است یا چیزی را گم کرده است. سرت سلامت، معادل فارسی این اصطلاح ترکی به شمار می‌رود – مترجم
۲۷- Benim) ilk göz ağrım) (بِنیم ایلک گوز آریم)
معنا: اولین چشم درد (من)
این به اولین عشق یا فرزند گفته می‌شود تا از شر چشم زخم دور بماند. برای مثال یک مادربزرگ این جمله را به بزرگترین نوه‌اش می‌گوید.
۲۸- Ellerine sağlık (اِللرین ساغلیک)
معنا: دستانت سلامت باشند.
این اصطلاح خطاب به فردی گفته می‌شود که با دستان خود یک وسیله دوست داشتنی ساخته است. برای مثال در خطاب به مادری می‌گویند که برای یک میهمانی آشپزی کرده باشد.
۲۹- Bir musibet bin nasihatten iyidir (بیر موصیبت بین نصیحتین ایی‌دیر)
معنا: یک تجربه بد ارزش هزاران هشدار را دارد.
اصطلاح فوق الذکر بدین معناست که تجربه کردن یک موضوع ناخوشایند می‌تواند بسیار باارزش‌تر از هزاران هشداری باشد که افراد مختلف می‌دهند.
۳۰- Güle güle gidin (گوله گوله گِدین)
معنا: با خنده بروید. به سلامت بروید
این جمله به افرادی گفته می‌شود که منزل را ترک می‌کنند و گفتن آن باعث می‌شود که از یک خداحافظی ناراحت کننده جلوگیری شود.
همان طور که در این مقاله از ایران تی آر مطالعه کردید، زبان ترکی استانبولی بسیار شیرین است و ضرب‌المثل‌های بسیار جالبی دارد. البته اگر با زبان آذری (آذری‌های ایران) آشنا باشید، فراگیری زبان ترکی استانبولی ساده‌تر خواهد بود.
سعید میرزاپور
